Της Καλλιόπης Αλτιντασιώτη
Ο πόλεμος είναι ειρήνη, η ελευθερία είναι σκλαβιά, η άγνοια είναι δύναμη.
Αυτό το τρίπτυχο αποτελεί την κεντρική ιδέα του δυστοπικού μυθιστορήματος του συγγραφέα Τζορτζ Όργουελ, με τίτλο «1984», μέσα από το οποίο ένα ολοκληρωτικό καθεστώς παντρεύει έννοιες ασύμβατες μεταξύ τους, εμποτίζοντάς το στη συνείδηση των πολιτών με άτεγκτες πρακτικές.
Ανατρέχοντας κανείς στο πολιτικό παρελθόν, διαπιστώνει την επικράτηση συνθημάτων με «ενδυμασία» τρίπτυχου, τα οποία μάλιστα αποτέλεσαν την κινητήριο δύναμη επαναστάσεων – και όχι μόνο – που άφησαν εποχή.
Την Κυριακή 17 Νοεμβρίου γιορτάζεται η επέτειος του Πολυτεχνείου, η επέτειος μιας εξέγερσης ενάντια στη δικτατορία που επιβλήθηκε στη χώρα μας στις 21 Απριλίου του 1967. Από εκείνη την ημέρα μέχρι και τα επεισόδια του Πολυτεχνείου, η χώρα θα γίνει ένα πεδίο διαμάχης δύο στρατοπέδων των οποίων τα αντίστοιχα τρίπτυχα θα αντιμάχονται το ένα με το άλλο.Το τρίπτυχο «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» θα αναμετρηθεί με το «Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια», ενώ το «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» θα συγκρουστεί με το «Ελλάς Ελλήνων Φυλακισμένων».
Συνθήματα θα χαρακτηρίσουν γενεές αποτελούμενα μονάχα από ένα τρίπτυχο συμβόλων, όπως αυτό του «1-1- 4» και το «ΟΧΙ» του ‘40.
Η δημιουργία συνθημάτων, γραμμένων σε πανό και ενσαρκωμένων από τα χείλη χιλιάδων διαδηλωτών, αποτελεί ανάγκη έκφρασης πολιτών ανά τον κόσμο που διασχίζει την πολιτική ιστορία και εμφανίζεται ως αντίδραση απέναντι σε κομματικές μηχανές που παράγουν άδικο. Ωστόσο, σε άλλες περιπτώσεις εμφανίζεται ως υποστήριξη αυτών, υποκινούμενη από αυτές τις ίδιες.
“Ein Volk, ein Reich, ein Führer” (Ένας Λαός, ένα Ράιχ, ένας Ηγέτης) θα φωνάξουν στη ναζιστική Γερμανία παρέα με το “Heim ins Reich” (Πίσω στο Ράιχ), ενώ στη Ρωσία ο Στάλιν, στις 28 Ιουλίου του 1942, θα εκδώσει τη Διαταγή Νο. 227 που θα μείνει γνωστή με το σλόγκαν “Ни шагу назад!” (Ούτε βήμα πίσω!) δίνοντας εντολή αντίστασης απέναντι στη γερμανική εισβολή.
Και μένοντας στη Ρωσία, αλλά γυρνώντας τον χρόνο πιο πίσω, θα ακούσουμε το τρίπτυχο «Ειρήνη, Γη, Ψωμί» που θα φωνάξουν οι Μπολσεβίκοι στην Οκτωβριανή Επανάσταση, ενώ αν ταξιδέψουμε για λίγο στην Ισπανία και στη δικτατορία του Φράνκο, θα ακούσουμε το “Una, Grande y Libre” (Μία, Μεγάλη και Ελεύθερη) μαζί με το “Una patria, un estado, un caudillo” (Μια Πατρίδα, ένα Κράτος, ένας Ηγέτης) που μας θυμίζει το ναζιστικό τρίπτυχο της Γερμανίας.
“Deus, Pátria e Família” (Θεός, Πατρίδα, Οικογένεια) θα ακουστεί από το καθεστώς του Σαλαζάρ στην Πορτογαλία, θυμίζοντας το αντίστοιχο ελληνικό «Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια». Το 1933, το συγκεκριμένο καθεστώς θα εγκαθιδρύσει το Νέο Κράτος, το οποίο θα διαρκέσει τέσσερις δεκαετίες (μέχρι το 1974) σημαδεύοντας αυτά τα σαράντα χρόνια ως χρόνια ανελευθερίας, καταδυνάστευσης και ανισότητας. Στη Γαλλία πάλι, κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, το τρίπτυχο που θα ηχήσει θα είναι το “Travail, Famille, Patrie” (Δουλειά, Οικογένεια, Πατρίδα) και μιας και μιλάμε για τη Γαλλία, να θυμίσουμε σε αυτό το σημείο το «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη» που ήχησε στη Γαλλική Επανάσταση και αποτυπωνόταν στην τρίχρωμη σημαία της χώρας.
Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, τρία «R» θα προμοτάρουν το New Deal (Νέα Συμφωνία) του Ρούσβελτ: “Relief, Recovery, Reform” (Ανακούφιση, Ανάκαμψη, Μεταρρύθμιση).
Όλα αυτά τα συνθήματα έχουν ένα κοινό: μια τριαδικότητα που εν συντομία συμπυκνώνει μια ανάγκη που πρέπει να τηρηθεί συλλογικά. Το θέμα είναι αν αυτή η ανάγκη αναδύει μια ιδέα που χαρακτηρίζεται με δίκαιο και δρα υπέρ του κοινωνικού συνόλου, διατηρώντας τη συνοχή του, ή επιβάλλεται για να εξυπηρετήσει ξένα συμφέροντα που στοχεύουν σε κοινωνικο-οικονομικο-πολιτικού τύπου απαρτχάιντ και όχι μόνο.
Πίσω στην τριαδικότητα λοιπόν!
Ο αριθμός τρία, όταν αντικατοπτρίζεται μέσα από μια τριαδική ένωση λέξεων και εννοιών, αποτελεί σχήμα λόγου με σκοπό να εκφράσει μια κεντρική ιδέα. Αυτό το σχήμα λόγου ονομάζεται “hendiatris”, δηλαδή «εν δια τρις» – «ένα έως τρία».
Το hendiatris είναι ουσιαστικά μια αδιαίρετη τριάδα, μια τριαδική ολότητα μονάδα που ενοποιεί τις βασικές πτυχές μιας ιδέας πάνω στην οποία γράφεται η ιστορία, καθώς οι αγώνες του παρελθόντος συναντούν τις ενέργειες του παρόντος δίνοντας μορφή στις δράσεις του μέλλοντος.
Τι γίνεται όμως όταν τα σλόγκαν υποκινούνται από καθεστωτικούς μηχανισμούς που τροφοδοτούν οργουελικές κοινωνίες με πλασματικές ανάγκες, οι οποίες παράγουν καθημερινά τόνους άδικο; Τι συμβαίνει τελικά όταν το ασύμβατο τρίπτυχο «Ο πόλεμος είναι ειρήνη, η ελευθερία είναι σκλαβιά και η άγνοια είναι δύναμη» γίνεται πυλώνας των κοινωνιών, καλλιεργώντας τη διχόνοια, τον φθόνο και το ψέμα;
Η αλλοίωση εννοιών των ίδιων των λέξεων και η επακόλουθη μη συμβατότητα λόγου και πράξης (άλλα λέμε και άλλα κάνουμε δηλαδή) οδηγούν εν τέλει ένα άσχημο σχήμα λόγου, ένα αγεωμέτρητο σχήμα λόγου, σε πράξεις τερατουργήματα. Κι η μνήμη του παρελθόντος πνίγεται στο αίμα, θολώνοντας τα νερά του παρόντος μέσα από τα οποία αναδύεται ένα ήδη πονεμένο μέλλον.
Από το «Ορθοδοξία, Απολυταρχία, Ιθαγένεια» του Νικόλαου Α’ της Ρωσίας στο «Διαχωρισμός τώρα, Διαχωρισμός αύριο, Διαχωρισμός για πάντα» του Τζορτζ Γουάλας (κυβερνήτη της Αλαμπάμα το 1963) και από το “Credere, Obbedire, Combattere” (Πίστευε, Υπάκουσε, Πολέμησε) της φασιστικής Ιταλίας στο πολωνικό «Θεός, Τιμή, Πατρίδα» παρατηρούμε την πορεία του αριθμού τρία να «διασχίζει» χώρες και δεκαετίες, καθώς κάποιοι παριστάνουν δήθεν πως «σκίζονται» για το καλό του λαού τους.
«Τσοβόλα δώστα όλα» θα φωνάξει ο Ανδρέας Παπανδρέου για την αλλαγή, ενώ περίπου σαράντα χρόνια μετά θα δούμε το «Σταθερά, Τολμηρά, Μπροστά» στην προεκλογική καμπάνια της Νέας Δημοκρατίας.
Συνθήματα απ’ άκρη σ’ άκρη ειπώθηκαν και γράφτηκαν στον ρου της Ιστορίας συνοψίζοντας αγώνες και τακτικές καθεστώτων. Αλλά στο τέλος, όλα αυτά τα συνθήματα μας καταντήσανε θύματα. Γι’ αυτό και τώρα έχει έρθει η ανάγκη της αποσαφήνισης των εννοιών ως εφαλτήριο για τη διαδήλωση της αλήθειας και της επικράτησης του δικαίου.
Προχωράμε στο παρασύνθημα…
Η ίδια η διαδήλωση της αλήθειας είναι η φανέρωσή της (δηλώνω < δήλος = φανερός) με νόηση (δια) από συνθήματα (συν + τίθημι) που τοποθετούν (τίθημι) έννοιες μαζί (συν) ενοποιημένες σε μια ιδέα (< ιδείν = οράω) της ίδιας της αλήθειας του δικαίου ορατή προς όλους και όλα.
Ένα τριαδικό σύνθημα που λειτουργεί ως καθρέφτης, τύπου hendiatris, από το ένα έως το τρία αλλά και από το τρία έως το ένα, όπου το ένα ισούται με το τρία, είναι το «Πολίτης – Πολιτεία – Πολίτης». Ένα σύνθημα στο οποίο ο πολίτης ενώνει τη φωνή του με άλλους πολίτες και μαζί δημιουργούν την πολιτεία τους, η οποία με τη σειρά της παίρνει τη σκυτάλη της δημιουργίας και γεννάει πολίτες μέσα σε έναν αέναο κύκλο συνύπαρξης και ευδαιμονίας.
Και στο κέντρο αυτού του κύκλου βρίσκεται η κεντρική ιδέα που δεν είναι άλλη από την ίδια τη Δημοκρατεά (Δημοκρατία) η οποία αποτελεί τη δύναμη των δημιουργημάτων ανθρώπων που γίνονται δημιουργοί στην πολιτεία τους. Ωστόσο, αυτός ο πυρήνας της κεντρικής ιδέας συστήνεται με ακόμα ένα τρίπτυχο, το οποίο διασφαλίζει τη λειτουργία του κύκλου από έξω προς τα μέσα αλλά και από μέσα προς τα έξω. Αυτό το δεύτερο τρίπτυχο είναι το αξιακό σύστημα αποτελούμενο από την τριάδα «Αξίες – Αρχές – Νόμοι» και ως άξονας του κύκλου της Δημοκρατίας τροφοδοτεί με δύναμη τους ανθρώπους, οι οποίοι πλέον με την αυτογνωσία της ιδιότητάς τους ως πολίτες δομούν με άπειρη ελευθερία και αφθονία την πολιτεία τους. Έτσι, σε κάθε ευκαιρία προβάλλουν την αρμονία και το κάλλος του περιβάλλοντος στο οποίο διαβιώνουν, όντας έτοιμοι να το προασπίσουν με νόηση, αρετή και ανδρεία.
Σε αυτήν την προστασία της πολιτείας πρωτοστατούν τρεις νόμοι οι οποίοι:
Πρώτον, εξασφαλίζουν τη διατήρηση του δικαίου μέσα από τη διαδικασία της επανόρθωσης (Νόμος της Πλήρους Επανόρθωσης),
Δεύτερον, διαφυλάττουν την αξία της ισότητας μέσω της προσομοίωσης που λειτουργεί ως καθρέφτης συμπεριφορών μεταξύ των πολιτών, οι τρόποι των οποίων αντανακλώνται στο σύνολο της κοινωνίας (Νόμος της Προσομοίωσης),
Και τρίτον, υπερασπίζονται την αλήθεια διαμέσου της προβολής σε δημόσια θέα ζητημάτων που αφορούν όλο το σώμα της πολιτείας (Νόμος της Δημοσιότητας).
Επομένως, μέσα από αυτήν τη συνεχόμενη τριαδικότητα αξιών, αρχών και νόμων, το τρίπτυχο Πολίτης – Πολιτεία – Πολίτης μορφοποιείται και γίνεται Πολιτεία – Πολίτης – Πολιτεία. Έτσι, η δημιουργημένη πλέον πολιτεία θα γεννήσει πολίτες που με τη σειρά τους θα δημιουργήσουν νέες πολιτείες, συνδέοντας με την κλωστή του χρόνου την τρισυπόστατη δομή του, ενώνοντας τις πτυχές του: παρελθόν – παρόν – μέλλον.
«Έλληνες απανταχού ενωθείτε». Τρεις λέξεις είναι αρκετές για μια ένωση, μια ώση προς το εν. Λέξεις οι οποίες έγραψαν ιστορία αναδεικνύοντας ένα ηρωικό παρελθόν. Λέξεις που προβάλλουν μια Ελλάς Ελλήνων Πολιτεία στο ίδιο το παρόν. Και τρία σύμβολα βρίσκονται πάντα εκεί, δίπλα το ένα στο άλλο, για να σου δείξουν τον δρόμο που χαράζει το μέλλον και δεν είναι άλλος από το μεγαλείο του άπειρου εαυτού σου: Ε.ΣΥ.
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΕ